Ngoại truyện 27: Tinh thể thời gian

Phải có đến hơn một tuần, cơ thể tôi cảm giác rất khó chịu. Cổ họng đau tức liên hồi. Tôi không ốm đau, tật bệnh gì cả mà vì cây đề cổ thụ hơn trăm năm tuổi gần nhà bị người ta chặt phá. Cái mầm cây ở cổ liên tục nảy mầm báo hiệu nhưng tôi bất lực chẳng thể làm gì. Lấy lý do cành cây to, um tùm mưa to gió lớn có thể gây nứt mái đổ tường, một vài hộ dân xung quanh đã thuê thợ đến chặt ngãnh cắt cành. Nhưng tôi chẳng thấy ai cắt đến những cành có đường kính nửa mét, chất đầy một xe ô tô củi như thế cả. Mà cũng có đáng được bao nhiêu tiền, vài trăm nghìn một khối gỗ, lại là gỗ đề.

Trước khu đất đó là nơi bà nội tôi sinh ra lớn lên. Xưa kia cụ đẻ ra bà giàu có nhất làng, đất cả bến là của cụ, lại gần đất Đình. Cây đa cạnh bến sông tự khô đi mà chết khi nó kết thúc vòng đời, tinh linh nảy mầm vào cây đề bên đất Đình, thả rễ ăn vào long mạch đất. Khi bắt đầu có cái bến phà thời Nhật – Pháp cũng là lúc có cây đề. Nó là thế hệ cột tổ đời thứ hai gắn liền với bến sông chạy phà máy sau thế hệ những cột tổ đời đầu như cây đa tính từ khi Thành Hoàng của làng về khai hoang đất này. Ngày trước bà nội hay thấy có con mãng xà to thõng dài, buông người ôm quanh cành đề. Mỗi lần thấy bà tôi đều sợ mà khấn vái rất thành kính. Cạnh đất đình chùa thấy mãng xà nghĩa là thấy quan xưa không thì cũng binh tướng kiêu hùng tử trận. Dù là thiện thần hay ác thần cũng đều là thần, họ ẩn thần thức mình vào trong những con rắn to dài sống lâu năm, thi gan cùng tuế nguyệt mang cái tên mãng xà. Bà tôi cũng được coi là con địa chủ, cụ thân sinh nắm cả vùng đất rộng lớn trong tay nên mới có may mắn được nhìn thấy các thần. Thời xưa, là phận con gái nên bà nội không được cho ăn học, mãi sau này mới học mót được ít chữ quốc ngữ, tính cộng trừ nhưng lại giỏi buôn bán. Khi lấy ông nội thì vẫn ở cạnh đất Đình bên cây đề. Sau làm ăn được thì bán chỗ này mua chỗ khác chứ không dám ở thêm. Cũng vì sợ hai chữ “Đất Đình”. Đất Đình hay đất cạnh Đình vốn không để kẻ thường ở. Thường những người có chân Long sau này làm quan mới được ở và dám ở. Dân thường ở không chứng nọ thì tật kia. Người trần mắt thịt thì biết đường nào vừa lòng thần thánh. Đất cạnh Đình thì bốn cánh đao vuốt cong mái đình đâm vào góc nào không tốt góc đó. Kẻ xem được đất cát trước giờ vẫn cho là dở. Trong những người con của cụ đẻ ra bà có người có chân Long nhưng không phải bà. Vì vậy mà làm ăn vun vén được thì làm lễ mà chuyển đất, bán lại cho người bạo gan, vô thần vô phật. Giờ nhìn cây đề cổ thụ ôm long mạch của cả làng bị cưa máy cắt cụt lủn lên đến gần ngọn như thằng thanh niên cắt đầu cua, tôi cũng chẳng biết phải nói gì. Cây đề không phải không thiêng. Trước đây đã có rất nhiều anh thợ chặt cây bị cho đu một cái lên đến nóc nhà để đùa rồi. Thân cây dù to hay khô mục cũng chưa bao giờ rơi vào đầu ai. Trước có xe ô tô tải hay chở gỗ qua bến, khi về xe không dừng mua vé, bất chợt có cành cây đề khô mục phải đến một người ôm rơi đánh uỳnh một tiếng xuống thùng xe trống. Mấy cụ nhà mặt bến cười mà cợt:

-Lộc nhà anh đấy!

Giờ nhìn cảnh này đúng là điếc không sợ súng. Họ những kẻ to gan đang chơi trò mèo vờn chuột với chính cuộc sống của mình. Người thuê chặt tin rằng rủi ro sẽ chuyển từ mình sang thợ cưa cây sau khi đã trả tiền. Thợ cưa cây thì lại tin rằng trách nhiệm vẫn sẽ thuộc về người thuê chặt vì mình đang chỉ làm theo “sinh nghề” chỉ đâu làm đó chứ không cần phải nghĩ đến “tử nghiệp”.

Những kẻ sống nhờ sinh khí trời đất như tôi cảm thấy rất khó chịu. Giống như cắt tóc mà cạo hết chân tóc sát đến lỗ chân lông, cảm giác nhiệt độ, nóng lạnh, cơ chế thoát mồ hôi sẽ rất thất thường mà dễ ảnh hưởng đến sức khỏe. Vài đêm đồng nhãn liên tiếp nhận được những thông tin về những khoảng thời gian khác nhau của đất bến phà cạnh cây đề. Từ thời địa chủ phong kiến, đất có lề quê có thói yên bình cày cấy, thóc lúa đầy bồ cho đến lúc Pháp thuộc, lính càn tây trắng tây đen cướp của đốt nhà, hiếp đàn bà, giết đàn ông, thời Nhật – Pháp ám đen khói thuốc súng cho đến những cơn mưa bom đạn loang loáng bên trời khi máy bay Mỹ đến, những thanh niên đang sống đã bát cơm quả trứng đặt sẵn khi đi gỡ những quả bom chậm nổ cứu người hay những xác bộ đội, thanh niên xung phong cháy đen vì súng phun lửa ngày chiến tranh biên giới chống Tàu. Một con tinh linh shudderwock đang lặp lại tất cả những kí ức đau buồn – nước mắt chiến tranh mà nó đã trải qua trong trò chơi cuộc đời. Shudderwock repeat all other battlecries from cards you played this game (targets chosen randomly). Đơn giản vì nó nghĩ nó sẽ sắp chết. Tinh linh luôn hiền hòa dịu lành đến mức nhu nhược như vậy. Nó cũng giống như Thủy thần mà tôi đã từng kể qua. Nhưng mãng xà hay thần thức của quan xưa đất Đình thì không vậy. Trong những đêm mưa, trong một màu xám nhạt của không gian xưa, thần thức các nhà sư đang phải chạy đi chạy lại mất rất nhiều công sức để giải quyết việc này mà cũng không biết là có được hay không.

Không phải những người sống cạnh cây đề không biết nó linh thiêng. Không phải tự nhiên mà họ giở chứng giở nết ra làm cái việc to gan lớn mật này. Ngày hiếu kỳ đi xem người chết, hình ảnh người đàn ông bên sông chặt cây đa đầu đình bị vật ngã chết tươi đến đứa trẻ như tôi còn ám ảnh trong tâm trí. Tất cả liên quan đến tới một thứ tưởng là vật lý lượng tử nhưng lại có thể giải thích cho tâm linh mang tên Tinh thể thời gian (time crystals).

Frank Wilczek Nobel vật lý 2004 (tương tác mạnh) năm 2012 đã du nhập vào vật lý khái niệm mới về tinh thể thời gian. Wilczek đã rất ngạc nhiên về các trạng thái mới của vật chất có những đối xứng trong thời gian tương tự như các tinh thể thông thường có đối xứng trong không gian.

Như ta biết tinh thể với những nguyên tử hay phân tử có cấu trúc lặp lại làm cho các chất rắn ổn định và cứng rắn. Tinh thể có cấu trúc lặp lại, trong ngôn ngữ vật lý người ta nói tinh thể bị vi phạm đối xứng không gian tự phát (ý nói đáng lý phải có translation toàn phần thì tinh thể chỉ có translation từng đoạn d một).

Tinh thể thời gian (time crystals) là một khái niệm hoàn toàn mới. Đó là những trạng thái vật chất mà hình thể lại lặp lại theo những khoảng thời gian (thay vì theo những khoảng không gian). Đó là các hệ trong đó đối xứng thời gian bị vi phạm tự phát. Nhờ có space và time translation symmetry mà người ta có thể tiến hành một thí nghiệm vật lý ở mọi nơi và mọi lúc và sẽ thu được kết quả như nhau. Dịch chuyển thời gian time translation thường được gọi là Τ taw hay tau theo chữ Hy Lạp. Các tinh thể được đặc trưng bởi khoảng cách d vậy các tọa độ sẽ là nd. Khi chúng ta dịch chuyển (translate) tinh thể khoảng cách d thì tinh thể trùng lại với chính nó. Như vậy tinh thể có một đối xứng hạn chế về translation (không translate một khoảng bất kỳ được). Ta nói rằng đối xứng translation tổng quát bị phá vỡ dẫn đến một translation hạn chế hơn đặc trưng bởi số d. Tinh thể có 2, 3 chiều. Chúng có thể có các đối xứng riêng phần quay hoặc tịnh tiến (partial symmetry rotational hoặc translational). Wilczek nhận định rằng có thể nới rộng số chiều lên 4-chiều không thời gian. Hai câu hỏi từ đó có thể phát sinh:

-Các tinh thể trong không thời gian có thể miêu tả những hệ nào trong thế giới thực tại ?

-Những hình loại (pattern) đó có cho phép chúng ta xác định (identify) các trạng thái của vật chất hay không?

Những hiện tượng nào có thể quy về hiện tượng tinh thể thời gian ? Trái đất lặp lại hướng trong không gian qua từng thời khoảng 1 ngày, hệ Trái đất-Mặt trời lặp lại cấu hình (configuration) qua từng thời khoảng 1 năm. Các đồng hồ (nói chung các lò xo) cũng lặp lại cấu hình liên hồi. Và một thứ đáng sợ mang tên vòng lặp Trùng Sinh Luân Hồi. Phật giáo là thứ tôn giáo sinh ra chỉ để giải quyết những vấn đề của vòng Trùng Sinh Luân Hồi. Không phải tự nhiên mà Albert Einstein nói "Tôn giáo của tương lai sẽ là một tôn giáo toàn cầu, vượt lên trên mọi thần linh, giáo điều và thần học. Tôn giáo ấy phải bao quát cả phương diện tự nhiên lẫn siêu nhiên, đặt trên căn bản của ý thức đạo lý, phát xuất từ kinh nghiệm tổng thể gồm mọi lĩnh vực trên trong cái nhất thể đầy đủ ý nghĩa. Phật giáo sẽ đáp ứng được các điều kiện đó".

Tôi không cuồng đạo Phật thậm chí còn là một phù thủy cổ điển nhưng tôi công nhận điều này. Trong trường hợp những người thuê thợ cưa cành đề, những trạng thái vật chất mà hình thể lại lặp lại theo những khoảng thời gian thay vì theo những khoảng không gian được nhắc đến chính là bụi linh hồn của con người. Lặp lại theo vòng xoay nhân quả xuyên kiếp. Đến thời điểm đó, không cách này hay cách khác sự việc đó sẽ xảy ra.

Nhưng tinh thể thời gian trong bụi linh hồn không giống trong cái đồng hồ nguyên tử dùng lò xo lặp lại cấu hình trong các khoảng thời gian d như nhau độ chính xác cao. Tinh thể thời gian trong bụi linh hồn có tính phá vỡ đối xứng tự phát và phát sinh 3 đặc trưng như đối xứng bị thu hẹp, chuyển pha mạnh hoặc độ cứng rắn (rigidity). Dưới 3 đặc trưng đó, bản chất vấn đề là nó muốn rơi vào một cấu hình với năng lượng thuận lợi hơn dưới sức ép và sự phức tạp của dòng chảy cuộc sống. Cũng giống như viên kim cương tưởng là vĩnh cửu (forever) song dưới nhiệt độ rất cao cũng biến thành tro. Và có thể thành những lỗ đen vi mô dưới tác động của thăng giáng lượng tử. Khi chúng ta nói đến trạng thái vật chất là phải nói đến các điều kiện tác động bên ngoài. Tinh thể thời gian trong bụi linh hồn con người là hệ trong đó T tau bị phá vỡ đối xứng tự phát, khoảng thời gian lặp lại cấu hình d có thể giữ nguyên, tăng hoặc giảm.

Tức là việc đó sẽ xảy ra theo vòng lặp nhân quả nhưng không thể biết chính xác là lúc nào, khi nào. Hành vi thuê người cưa cành đề báo hiệu khoảng thời gian d lúc này đã được xác định. Nó là một cặp nhân - quả không xác định được cùng kiếp hay xuyên kiếp nhưng xác định được hành động này tạo quả xấu mang tính nội sinh bộc phát không thuộc về ý thức thực tại, giải thích thế nào cũng rất vô lý. Hy vọng mọi chuyện sẽ tốt đẹp.

Sau ngày cây đề bị tàn phá, các hiện tượng lạ liên tục xảy ra, nó trực tiếp ảnh hưởng đến tôi, khiến tôi phải chú ý và ghi chép. Người thuê chặt cây đã bị ngã xe máy ở khúc cua tay áo gần nhà sau ngày thuê chặt cây chưa đến một tuần. Cũng chỉ qua loa nhưng khi đồng nhãn phát hiện ra khế ước thần thánh giữa người này và cây đề thực sự tôi thấy rùng mình. Khế ước thần thánh là một loại giấy tờ đảm bảo giao dịch trao đổi qua lại giữa con người với thần thánh xưa, một loại thuật phù thủy cổ điển và rất điển hình. Những người thích hợp với giao kèo này là người tha hương từ nơi khác đến – chuyển từ một long khác đến long bản địa chứ người chính gốc bản địa thì lại không được. Giao dịch thường là lập cây hương hay tạo miếu thờ xin thần thánh lấy tiền tài của hậu vận con cháu đập về mình qua câu thương làm ăn buôn bán. Thằng làm phải có thằng phá chứ không tiền biết để đi đâu cho hết là lời nói bỡn nhưng không chệch phát lào cho những gia đình sử dụng khế ước thần thánh. Nhưng dở một cái long mạch nơi đất tôi là đoạn long, là long đứt và có thời hạn hay còn gọi là đất cụt, đất chết, tử long. Có sinh khí tốt đến mấy cũng sẽ có lúc dừng và đứt đoạn. Khi làm ăn ngày một lụi bại, kinh tế kém đi cũng là dấu hiệu của sự đứt đoạn đến, khi long mạch có xu hướng tự hủy. Lúc này người ta thường lật kèo khế ước, nhận ngược lại những cơn thịnh nộ của thần thánh về mình để hủy giao kèo, kéo lại phúc phần cho con cháu. Tôi vẫn nhớ đó là ngày Chủ nhật tiết Thanh minh, nhà nhà đi tảo mộ, khoảng thời gian cảm nhận được không gian âm giới sáng nhất, rõ ràng nhất qua hiện tượng ngược thời gian. 16 tháng 2 nông lịch thuộc vòng Giáp Tuất, Ất Hợi các thần ở trên trời không ở nhân gian địa phủ, những người thân đã mất có thể về thăm gia đình họ hàng hưởng hương hoa, không khí đoàn viên với người thân trong một ngày mà người ta hay gọi là tháo khoán mở cửa cho người cõi âm. Nhưng chính trong ngày trực thành vạn khởi nên lập khế ước, giao dịch, cho vay, thâu nợ người này đã hủy khế ước thần thánh. Đôi đồng nhãn của tôi bị chấn động liên tục, liên tục rơi vào cảm giác giật mình, trống rỗng, mất thăng bằng vì bị chuyển chiều không gian một cách đột ngột. Nằm trong nhà mà như ở chỗ lạ bị quỷ thần trêu. 3h25 sáng một âm thanh của âm giới vang vọng. Tiếng như tiếng dơi kêu trong hang động với một tần số lớn kéo dài. Là thanh âm gọi hồn quay trở lại âm giới. Ngay sau là những tiếng gà gáy rất não nề, cộc lẻ, chồng chéo lên nhau chia tay ngày Mão Nhật Kê. Chẳng cần mở quẻ động hào cũng biết là tiếng gà hung đầy phản trắc.

Trước đây tôi có nói về việc cụ đẻ ra bà nội bị thư yếm đến hai đời. Buộc phải giữ nam bỏ nữ, chuyển phù sang cho bà tôi. Vậy bằng cách nào để thầy phù thủy xưa xác định được và ép thư sang cho bà tôi. Những thứ nghe tưởng chừng rất mê muội lại có liên hệ tới tinh thể thời gian và cụ thể là tinh thể thời gian cũ hay hiệu ứng AC Josephson.

Hiệu ứng AC Josephson cho ta hình ảnh một gia đình các tinh thể thời gian. Hiệu ứng xảy ra khi áp đặt một hiệu thế V lên đoạn nối 2 vật liệu siêu dẫn. Trong thí nghiệm này ta quan sát được một dòng điện xoay chiều tần số 2eV/h chảy qua đoạn nối. Đối xứng time translation bị thu hẹp về một đối xứng time translation nhỏ hơn với tần số h/2eV. Thứ mà các thầy phong thủy hiện đại hay dùng để đo đất cát cũng có máy đo tần số theo quy tắc của hiệu ứng AC Josephson để xác định cát hung theo thực trạng long có trong đất. Một máy cầm tay nuôi điện thế V có pin battery. Khi battery chạy thì nhiệt năng tỏa ra. Nhưng ngày xưa các cụ không thể có những máy móc hiện đại như vậy mà thay siêu dẫn bằng siêu chảy để có thể thu được kết quả tương tự. Siêu chảy có cái tên dân dã là Lục cửa hay 6 cửa. Đốt cỏ thi và quan sát hướng khói để chạy đất. Người được để lại trên đất cũ bị thư chính là bà nội tôi. Hiện tượng siêu chảy được quan sát theo ngôn ngữ khoa học hiện đại trong trường hợp chất khí của các nguyên tử fermion, gọi là khí Fermi thuộc về thí nghiệm của các nhà khoa học thuộc viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Chất khí Fermi này chỉ có thể siêu chảy khi các nguyên tử của nó kết thành các cặp, từ đó chúng tạo nên một dạng vật chất gọi là hiện tượng ngưng tụ Bose-Einstein. Ta có thể tưởng tượng hai loại fermion như những cô gái và chàng trai trên sân khấu, họ sẽ kết thành những cặp để tạo ra "điệu nhảy siêu chảy". Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu số chàng trai mà đông hơn số cô gái? Những chàng trai độc thân sẽ tham gia vào điệu nhảy, sẽ đứng ra ngoài sân khấu hay sẽ gây rối khiến mọi người phải ngừng nhảy? Điệu nhảy sẽ kết thúc khi khi tỉ lệ số chàng trai và số cô gái là 6 trên 1, dưới tỉ lệ này điệu nhảy vẫn tiếp tục, đó chính là kết quả được quan sát bởi các nhà vật lý ở MIT. Những tinh thể thời gian trước 2017 được gọi là những tinh thể thời gian kiểu AC Josephson - tinh thể thời gian thế hệ trước. Những tinh thể thời gian sau 2017 được gọi là tinh thể thời gian mới - tinh thể thời gian Lukin. Mikhail Lukin và cộng sự thuộc Đại học Harvard đã thực hiện một tinh thể thời gian trong một hệ chứa nhiều khuếch tật gọi là các tâm vắng nitrogen (nitrogen vacancy centers) trong kim cương. Nhóm Lukin tạo nên tinh thể thời gian trên spin các nguyên tử (nitrogen vacancy centers) – các điểm bẩn (impurities) trên một mạng kim cương. Họ tác động lên kim cương những xung laser có chu kỳ. Giữa các xung thì spin tiếp tục tương tác với nhau. Toàn hệ thu được một cấu hình chu kỳ song chu kỳ này khác với chu kỳ của các xung laser. Nói cách khác hệ đã vi phạm đối xứng tự phát. Nghe rất mông lung, mơ hồ nhưng nó không hề che giấu tham vọng kiểm soát vòng lặp thời gian của con người. Dù chỉ là dự đoán tần số theo tinh thể thời gian cũ hay tạo ra điểm bẩn và duy trì chu kỳ tác động theo tinh thể thời gian mới.

Đạo của Tau ?

Nhiều câu hỏi còn phải đặt ra ở đây. Ngay trong những cuốn sách khoa học hàng đầu về vật lý lượng tử cũng từng đề cập đến việc cần nới rộng tinh thể thời gian này đến nhiều hiện tượng trong thiên nhiên. Cần xét phối hợp sự vi phạm tự phát của không gian và thời gian. Cũng cần phải xét đến các quasicrystals tinh thể chưa được xếp hạng theo cấu hình lặp lại, chất lỏng và kính thời gian - time glass, chất liệu có độ cứng (rigidity) lẫn các lệch chuẩn nhỏ trong một vũ trụ đang dãn nở theo mô hình trạng thái vững (steady-state)​.